Thượng Hội Đồng Giám Mục Đặc Biệt về Gia Đình vào tháng 10 năm 2014 và Thượng Hội Đồng Giám Mục Thường Kỳ về Gia Đình vào tháng 10 năm 2015 đã đưa ra những suy tư rất kịp thời về ơn gọi và sứ mệnh của gia đình, cả trong Giáo Hội lẫn trong thế giới hiện đại. Thời Sự Thần Học Số 101 sẽ khám phá lời giáo huấn của Giáo Hội về nhiều chủ đề được cả hai thượng hội đồng cân nhắc.

Số phận của nhân loại

Để đưa ra bối cảnh cần thiết cho việc xem xét gia đình đơn thân, trước tiên chúng ta phải hướng tới mục đích cuối cùng của mình. Sách Giáo Lý Của Giáo Hội Công Giáo nêu rõ trong đoạn đầu tiên của trang đầu tiên rằng chúng ta được Thiên Chúa tạo ra vì tình yêu thương và theo ý muốn của Người để có được sự sống vĩnh cửu trong sự hiệp thông với Thiên Chúa. Sự hiệp thông với Thiên Chúa, Đấng đã mặc khải là sự hiệp thông Ba Ngôi đầy yêu thương của Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, chính là định mệnh đã an bài cho nhân loại.

Theo đó, nếu chúng ta muốn sống thực sự và sống trọn vẹn nhất thì chúng ta cần sống hòa hợp với mục đích mà Chúa tạo ra chúng ta. Sự hiệp thông với Thiên Chúa, tức là cùng tâm trí, cùng tình yêu, đồng lòng, cùng suy nghĩ với Thiên Chúa (Ph 2:2), trở thành mục tiêu và nền tảng của đời sống Ki-tô hữu.

Gia đình hiệp thông

Theo sách giáo lý, một trong những cách chúng ta sống hiệp thông với Thiên Chúa là thông qua gia đình, là sự hợp nhất giữa người nam và người nữ trong hôn nhân với con cái của họ. Chính gia đình là sự hiệp thông giữa các ngôi, là dấu chỉ và hình ảnh của sự hiệp thông giữa Chúa Cha và Chúa Con trong Chúa Thánh Thần. Hơn nữa, theo Tông Huấn Familiaris consortio (Gia Đình Ki-tô Hữu) của Giáo Hoàng St. John Paul II (21), gia đình Ki-tô hữu là “sự mặc khải và hiện thực cụ thể về sự hiệp thông của Giáo Hội, và vì lý do này gia đình có thể và nên được gọi là một giáo hội tại gia”.

Gia đình là tế bào gốc của đời sống xã hội. Gia đình là cộng đồng nơi một người có thể học các giá trị đạo đức, vinh danh Chúa và thực hiện quyền tự do theo cách đúng đắn. Gia đình tạo ra cơ hội chăm sóc và chịu trách nhiệm đối với người trẻ, người già, người bệnh, người khuyết tật và người nghèo. Đó là bước khởi đầu bước vào đời sống xã hội, khi gia đình dạy chúng ta coi người khác như anh chị em của Cha duy nhất trên trời.

Suối nguồn hiệp thông

Gia đình Ki-tô hữu được tạo nên dựa trên sự hiệp thông giữa các ngôi là hôn nhân; dựa trên “sự kết hợp khăng khít giữa đời sống và tình yêu tạo nên tình trạng kết hôn”. Trong Thư Mục Vụ năm 2009 “Hôn Nhân: Tình Yêu và Đời Sống trong Kế Hoạch Của Chúa”, Hội Đồng Giám Mục Công Giáo Hoa Kỳ (USCCB) đã nêu rõ: “Qua phép rửa tội, những người nam nữ được biến đổi, bởi quyền năng của Chúa Thánh Thần, thành một thụ tạo mới trong Chúa Ki-tô. Sự sống mới trong Chúa Thánh Thần này chữa lành mọi người khỏi tội lỗi và nâng họ lên để chia sẻ chính sự sống thiêng liêng của Thiên Chúa. Chính trong bối cảnh Ki-tô hữu mới này, Chúa Giêsu đã nâng hôn nhân giữa hai người đã được rửa tội lên hàng bí tích. Người chữa lành hôn nhân và đưa hôn nhân trở về sự thuần khiết nguyên thủy của việc tự hiến vĩnh viễn trong sự hòa hợp làm một (xem Mt 19:6).”

Bằng cách mặc khải tình yêu của mình là sự kết hợp hoàn hảo của mọi tình yêu, Chúa mặc khải ý nghĩa sâu sắc nhất của mọi tình yêu hôn nhân: tình yêu tự hiến theo đời sống nội tâm và tình yêu của Chúa. Các Giám Mục Hoa Kỳ giải thích: “Sự tự hiến nguyên thủy và thuần khiết là sự tự hiến hiệp nhất mà vợ chồng dành cho nhau. Trong lời hứa hôn nhân, vợ chồng cam kết yêu thương và chung thủy suốt đời. Việc trao ban sự sống là hiện thực cao cả và cụ thể của sự tự hiến trọn vẹn giữa người nam và người nữ. Tình yêu hôn nhân lẫn nhau giữa người nam và người nữ trở thành hình ảnh của tình yêu tuyệt đối và bất diệt mà Thiên Chúa dành cho con người [nhân loại], bởi vì là sự tự hiến dành cho nhau, tình yêu đó đồng thời là sự tự hiến theo ý muốn.”

Gia đình đơn thân

Tài liệu cuối cùng của Thượng Hội Đồng Giám Mục Đặc Biệt về Gia Đình vào tháng 10 năm 2014 (8) đã công nhận rằng nhiều “trẻ em được sinh ra ngoài giá thú, với số lượng lớn ở một số quốc gia, nhiều em sau đó lớn lên chỉ có cha hoặc mẹ, trong gia đình hỗn hợp hoặc gia đình có con riêng.” Ngoài những trường hợp sinh con “ngoài giá thú”, ly hôn, ly thân, vợ/chồng bỏ rơi và vợ/chồng qua đời đều góp phần làm gia tăng số lượng gia đình đơn thân mà chúng ta thấy ngày nay trên khắp thế giới.

Phản hồi của Giáo Hội

Giáo Hội khẳng định sự ràng buộc thiêng liêng và bất khả phân ly của hôn nhân là cần thiết và đúng đắn. Giáo Hội cũng khẳng định quyền của mọi trẻ em được sinh ra trong tình yêu hôn nhân cam kết vì đây là điều kiện tốt nhất để nuôi dạy con cái.

Các Giám Mục Hoa Kỳ đã nhiều lần chỉ ra rằng một cuộc hôn nhân cam kết là nền tảng gia đình. Trong tài liệu năm 1994, Follow the Way of Love (Đi Theo Con Đường Chúa), họ khẳng định rằng hôn nhân “tăng cường sức mạnh cho tất cả các thành viên, mang đến những điều tốt nhất cho con cái và khiến hội thánh tại gia trở thành một chỉ dấu hữu hiệu của Chúa Ki-tô trên thế giới”.

Đồng thời, Giáo Hội cũng ý thức rằng con người phải đấu tranh với những yếu đuối của bản thân và đôi khi gặp phải những thử thách to lớn trong cuộc sống khi họ cố gắng thực hiện hành trình đức tin. Vì lý do này, Giáo Hội đã nói rõ, chẳng hạn như trong tài liệu cuối cùng của Thượng Hội Đồng đặc biệt nói trên, rằng “mọi người cần được chấp nhận trong những hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống”. (11)

Thượng Hội Đồng kêu gọi tôn trọng những người phải chịu đau khổ một cách bất công vì hành động hoặc sự qua đời của người hôn phối. Phải hướng công tác chăm sóc mục vụ, hỗ trợ vật chất và hướng dẫn tới các gia đình đơn thân để giúp họ gánh vác trách nhiệm tạo ra mái ấm gia đình và nuôi dạy con cái.

9,8 triệu

Số lượng gần đúng cha mẹ đơn thân tại Hoa Kỳ

15,09 triệu

Số trẻ em được nuôi dưỡng bởi cha mẹ đơn thân tại Hoa Kỳ

79,5%

Tỷ lệ phần trăm phụ huynh nuôi con là mẹ

11,5%

Tỷ lệ phần trăm dân số tại Hoa Kỳ sống trong cảnh nghèo khổ vào năm 2024

31,3%

Tỷ lệ phần trăm mẹ đơn thân và con cái sống trong cảnh nghèo khổ vào năm 2024

Tổng Quan: Đi Theo Con Đường Của Chúa

Cuối cùng, có lẽ, Đi Theo Con Đường Của Chúa nắm bắt một cách thích hợp nhất tinh thần mục vụ trong phản hồi của Giáo Hội đối với các bậc cha mẹ đơn thân:

Cha mẹ đơn thân: tự mình đối mặt với mọi trách nhiệm nuôi dạy con cái là một thử thách tác động sâu sắc đến cuộc sống của bạn. Chúng tôi, các giám mục, bày tỏ tình liên đới với các bạn. Chúng tôi kêu gọi tất cả các giáo xứ và cộng đồng Ki-tô hữu chào đón bạn, giúp bạn tìm thấy những gì bạn cần cho một cuộc sống gia đình hạnh phúc và thể hiện tình bạn yêu thương vốn là dấu ấn của truyền thống Ki-tô hữu.

Bất cứ nơi nào có gia đình và tình yêu thương vẫn lan tỏa đến các thành viên trong gia đình đó thì nơi đó có ân sủng hiện diện. Không có điều gì – kể cả sự ly hôn hay cái chết – có thể giới hạn tình yêu nhân từ của Chúa.

Và vì thế, chúng tôi ghi nhận sự dũng cảm và quyết tâm của những gia đình có cha mẹ đơn thân nuôi dạy con cái. Bằng cách nào đó, bạn thực hiện nghĩa vụ của mình là vun đắp một gia đình hạnh phúc, chăm sóc con cái, duy trì công việc và đảm nhận các trách nhiệm trong khu dân cư và giáo hội. Bạn phản ánh sức mạnh của đức tin, sức mạnh của tình yêu và sự chắc chắn rằng Chúa không bỏ rơi chúng ta khi hoàn cảnh khiến bạn phải một mình nuôi dạy con cái.